Het Parool, PS Donderdag 24 december 2016

Geslaagde poging Shakespeare tot leven te wekken

Dieuwertje Mertens

Het is een opgave om De storm (The tempest) van William Shakespeare te bewerken en er een hedendaagse roman van te maken. In Heksengebroed doet de Canadese schrijfster Margaret Atwood (1939) een geslaagde poging. De roman is onderdeel van de Vintage Hogarth’s-reeks, waarin auteurs vierhonderd jaar na de dood van de schrijver één van zijn klassiekers onder handen namen.

Het is niet makkelijk om van een zeventiende-eeuwse tragikomedie een geloofwaardig verhaal te maken waarin én recht wordt gedaan aan het oorspronkelijke verhaal én waarin de personages niet te kluchterig zijn, maar echte figuren van vlees en bloed worden – iets waar voorganger Anne Tyler in Azijnmeisje maar matig in slaagde. De schrijver moet de karakters van het toneel halen en het verhaal in geloofwaardige proporties naar het heden vertalen.

Voor Atwood ligt de lat nog hoger, omdat De storm ook nog eens wordt bevolkt door allerhande fabelfiguren, zoals de tovenaar Prospero, de luchtgeest Ariel en een schare kobolten. Dat probleem heeft ze slim opgelost door het toneelstuk ook in het verhaal op te nemen als toneelstuk.

Daarmee heeft ze direct het grootste obstakel uit de weg geruimd. De theaterwereld is haar decor, met als hoofdrolspeler Felix Phillips, artistiek leider van het Makeshiweg Festival. Felix werkt aan de productie van De storm, kort nadat hij zijn driejarige dochtertje Miranda heeft verloren. Het stuk is zijn houvast en zal hem helpen om Miranda weer tot leven te wekken op het toneel als dochter van Prospero. Hij krijgt echter niet de kans, omdat zijn financieel directeur hem een loer draait.

Ziek van verdriet en wraaklust trekt hij zich terug in een schamel hutje op het platteland, waar hij in gezelschap van de geest van zijn dochter twaalf jaar lang op wraak zint. Verhaaltechnisch juist, maar vandaag de dag een minder geloofwaardig gegeven. Gelukkig vindt hij op een gegeven moment een baantje als theaterdocent in de Fletchergevangenis, waar hij alsnog De storm zal opvoeren en de kans krijgt zich te wreken.

Atwood heeft er zichtbaar veel aandacht aan besteed om haar bewerking zo te componeren dat er een dubbele laag in zit, net zoals in veel stukken van Shakespeare (a play within a play). Er zijn duidelijke parallellen tussen het leven van Felix en dat van Prospero, die na het verraad van zijn broer met zijn dochter op een eiland belandt.

De rol van docent die Felix in de gevangenis op zich neemt, geeft ruimte voor uitleg en interpretatie van het stuk. Zo reflecteren de gevangenen op de karakters: Prospero geeft iedereen de schuld van zijn ongenoegen, maar wat heeft hij gedaan om zijn ongeluk te voorkomen? En ze herschrijven de toneelteksten in rapvorm.

De grote kracht van deze bewerking schuilt vooral in Atwoods poging De storm te doorgronden en iets over Shakespeares manier van werken te tonen, en het plezier waarmee ze dat heeft gedaan. Alleen dat al maakt Heksengebroed de moeite waard.

Fictie MARGARET ATWOOD – HEKSENGEBROED Vertaald door Lidwien Biekmann, Nijgh & Van Ditmar, €22,50. 335 blz. ****