Een kakofonie van stemmen en nog wat whatsappjes

Het Parool, PS Boeken, 27 januari 2018

Dieuwertje Mertens

In Gebrek is een groot woord, de tweede roman van Nina Polak (1986), staat hoofdpersonage Nynke voor keuzes die te maken hebben met vrijheid en verbondenheid: moet ze zich settelen, blijft ze reizen, kiest ze voor haar grote liefde Borg of niet, moet ze haar zwangerschap omarmen of afbreken? Wat drijft haar en waarom?

Nynke Nauta, alias Skip, leidt een vrijgevochten bestaan: ze reist de wereld rond om zeilboten van particulieren naar de gewenste bestemming te zeilen. Tot ze in Cannes de familie Zeno tegen het lijf loopt. Ze besluit gebruik te maken van de gastvrijheid van het gezin dat haar eerder in haar leven hielp en keert voor een zomer terug naar Amsterdam voor een verblijf in hun tuinhuis.

Hoe het nu precies zit met Nynke en de familie Zeno wordt nergens expliciet gemaakt. Wel wordt duidelijk dat Mascha, Nico en hun zoon Juda als een soort pleeggezin hebben gefungeerd in de periode dat Nynke het moeilijk had. Na de dood van haar moeder, met wie Nynke een moeizame band had, is ze zeven jaar geleden opeens vertrokken, de familie Zeno, Borg en vrienden achterlatend.

Het verhaal wordt verteld door Nynke en is voorzien van mails, WhatsAppconversaties, dialogen en een ‘manuscript’ van Borg. Door middel van die perspectieven en interacties kan de lezer zich een beeld van Nynke vormen.

Het geeft zowel een authentiek als een kunstmatig karakter aan de roman. De bezoekjes die Nynke bij terugkomst aan vrienden brengt, zijn in het verhaal opgenomen als interview. Alle zes de vrienden houden een monoloog over het burgerlijk bestaan waarin ze bijna allemaal zijn vervallen; een samenzang van geklaag. Deze vrienden spelen verder geen rol, behalve dat zij het tegenovergestelde uitdrukken van de vrijheid die Nynke symboliseert.

De kakofonie van stemmen die Polak opvoert, laat zien hoe goed zij in staat is om iedereen een levensecht stemgeluid te geven. Polak schakelt soepel tussen vocabulaires. Dat van Nynke moet uitdrukken dat ze weliswaar niet heeft gestudeerd, maar heus niet dom is (‘de timing is nogal suboptimaal (..)’, ‘achter me schallen de Walkuren van Wagner’), haar oude vriendin uit Slotervaart spreekt straattaal (‘Die handsome motherfucker, hier, moet je hem kijken.’). Daartegenover staan dan weer de ietwat pretentieuze Zeno’s die in hun Oud-Zuidbubbel leven en hun idealistische puberzoon niet begrijpen. Wat drukken mensen zich toch lelijk uit en wat kramen ze een boel onzin uit. In communicatie zit vooral een hoop ruis, toont Polak.

Waarom is Nynke zeven jaar geleden vertrokken? Was het vluchtgedrag, bindingsangst, is ze getekend door haar ‘koele moeder’? De personages om Nynke heen psychologiseren er (met haarzelf) lustig op los.

Polak heeft een bijzonder verhaal geschreven, waarmee ze uitdrukking geeft aan de tijdsgeest: alles en iedereen heeft een stem en een mening, informatie kent geen hiërarchie, niets is eenduidig, maar toch willen we iedereen die niet in de pas loopt doorgronden.

fictie Nina Polak, Gebrek is een groot woord, Prometheus, €19,99. 240 blz.

Klik hier voor een leesfragment