Niet zo’n liefdevolle blik
Het Parool, PS Boeken, 16 juni 2018
Drie liefdesverhalen en de male gaze
Op welke manieren kijkt een man naar een vrouw? Ziet hij zijn eigen projecties en verlangens weerspiegeld of ziet hij haar gebreken? Is zijn blik hard en genadeloos of liefdevol? Zíet hij haar? De Zweedse schrijver Lina Wolff (1973) onderzoekt in haar tweede boek, De polyglotte geliefden de mannelijke blik (male gaze) en de onderliggende machtsverhoudingen.
‘Dus je bedoelt dat ik niet goed ben in bed?’ zei de vrouw.(..) ‘Je bent niet goed. Je bent te oud, te geremd en te saai.’ Het mededogen dat Max voelde voor de uitgerangeerde secretaresse die hij meetroonde naar een hotelkamer voor een onenightstand, slaat om in minachting en haat. Max staat voor de seksualiserende, objectiverende male gaze. Als hij het hotel verlaat, spreekt de vrouw een vloek over hem uit. Max probeert die te verbreken door een boek te schrijven. Zijn manuscript verbindt de drie vertellers van De polyglotte geliefden op geraffineerde wijze met elkaar.
De drie eigenzinnige karakters Ellinor, Max en Lucrezia vertellen in hun aangrijpende vertelstijl hun liefdesgeschiedenis. Ellinors eerste liefde Johnny vraagt haar: ‘Is er iets waar je altijd van hebt gedroomd dat een man het voor je zou doen?’
Dat is er: ze wil leren vechten ‘als iemand die erop losbeukt’. Ze leert dat niet seks, maar het gevecht mensen nader tot elkaar brengt: ‘als je voor je tegenstander staat, zijn er momenten waarop je recht bij de ander naar binnen kunt kijken en precies begrijpt wie hij of zij is.’
Lucrezia is de weinig knappe dochter van een verarmde adellijke familie. Ze groeit op in een paleis vol spiegels, volgens de kelners voldoende om mensen in toom te houden, want ‘niemand is zo streng voor zichzelf als de eigen blik’. Als Max met zijn assistent Marco Devoti het paleis bezoekt om de oude markiezin te interviewen voor zijn boek, dringt Marco zich aan Lucrezia op. Hij plaatst haar voor de spiegel in haar kamer, terwijl hij haar uitkleedt en ontmaagdt. Ze ziet alleen zichzelf, maar Marco Devoti verdwijnt nooit meer uit haar gedachten.
De polyglotte geliefden is een diepgravend, gelaagd literair meesterwerk. Alles draait om hoe geliefden naar elkaar kijken. Mannen en vrouwen hebben geleerd om vrouwen door die seksuele blik te bekijken en te beoordelen. Bewustwording maakt een andere manier van kijken mogelijk en daarin schuilt ware liefde, lijkt Wolff te willen zeggen.