Moderne klassiekers: Slachthuis vijf

Het Parool, zaterdag 21 juli 2019

De klassieker die je gelezen moet hebben: Slachthuis vijf

Welke moderne klassiekers moet je als ­literatuurminnend wereldburger gelezen hebben? Dieuwertje Mertens selecteert deze week Slachthuis vijf uit 1969 van de Amerikaanse schrijver Kurt Vonnegut (1922-2007).

Waar gaat de roman over?

De 22-jarige soldaat Billy Pilgrim zit tijdens het bombardement op Dresden in februari 1945 met andere Amerikaanse krijgsgevangen opgesloten in een oud varkensslachthuis: slachthuis vijf. Hij overleeft de massaslachting. Als Billy jaren later een zeer geslaagde optometrist is, wordt hij door de inwoners van de planeet Trafalmadore ontvoerd. De Trafalmaderianen hebben een heel andere benadering van tijd: verleden, heden en toekomst volgen elkaar niet op, maar bestaan simultaan. Billy raakt los van de tijd en wordt heen en weer geslingerd tussen heden en verleden; tussen de oorlog, zijn jeugd en zijn naoorlogse leven.

Waarom zou je Slachthuis vijf lezen?

Vonnegut laat in zijn postmoderne, zwart-komische satire zien hoe ridicuul oorlog­ voeren is. Uiteindelijk is het willekeur die de dienst uitmaakt. Soldaten komen op de meest gruwelijke wijzen om het leven: ‘So it goes,’ schrijft Vonnegut. Inmiddels is deze cynische uitdrukking onderdeel van het Amerikaanse culturele erfgoed. Los van de morele boodschap die te allen tijde standhoudt, is Slachthuis vijf vooral een volstrekt originele fragmentarische vertelling die je steeds kunt herlezen, omdat je er nooit ­helemaal grip op krijgt.

Wie is het meest opmerkelijke personage?

De 18-jarige Roland Weary uit Billy’s regiment ziet eruit als ‘Tweedledum of Tweedledee’ (de tweeling uit Alice in Wonderland) en zijn verhouding tot anderen kenmerkt zich door ‘waanzinnige, sexy, moordlustige’ sentimenten. Als Billy het tijdens een uitputtende tocht door de bossen op wil geven en voor dood wil worden achtergelaten, ontsteekt Weary in woede en tuigt hem helemaal af; een vreemde mengeling van bekommering en haat.

Hoe werd de roman destijds ontvangen?

Lovend. The New York Times schreef: ‘Het boek klinkt als een fantastische laatste poging om grip te krijgen op een krankzinnig universum. Maar het boek is zoveel meer. Het is snoeihard en erg grappig, het is verdrietig en verrukkelijk en het werkt.’

Wie liet zich erdoor inspireren?

Wijlen Renate Dorrestein zei: ‘Ik heb in mijn hele carrière maar één streven: om ooit in de schaduw te kunnen staan van de kleine teen van de Amerikaanse auteur Kurt Vonnegut jr.’