Het Parool, PS Boeken, 2 augustus 2019

Moderne Klassiekers

Welke moderne klassiekers moet je als ­literatuurminnend wereldburger gelezen hebben? Dieuwertje Mertens selecteert deze week De Duivelsverzen uit 1988 van Salman Rushdie (1947).

Waar gaat de roman over?

Twee acteurs vallen na 111 dagen gegijzeld te zijn geweest uit een opgeblazen vliegtuig. Ze landen op een strand in Engeland. Bij Djibriel Farisjta, beroemd om zijn vertolking van Hindoegoden in films, verschijnt een halo. Saladin Chamcha, die al jaren een succesvolle carrière in London heeft en zijn Indiase identiteit probeert af te schudden, krijgt twee duivelshoorns en een staart. Hij wordt door de vreemdelingenpolitie opgepakt. De acteurs tuimelen verder door droomwerelden, religieuze mythes en levensechte nachtmerries, zoals de Britse immigratiepolitiek.

Waarom zou je De Duivelsverzen lezen?

Het is een prikkelend, wild, satirisch en ‘fantastisch’ verhaal over filosofie, religie, afkomst en immigratie. Hoewel het door bepaalde lezers is geïnterpreteerd als een afwijzing van de islam, levert Rushdie nergens rechtstreekse kritiek. Hij schrijft: ‘Vraag: Wat is het tegenovergestelde van geloof? Geen ongeloof. Te definitief, te vaststaand, afgerond. Een soort geloof op zich. Twijfel.’ Hij benadert religies vanuit een verhalend perspectief. Spilfiguren als de profeet Mohammed treden op als personages.

Wie is het opmerkelijkste personage?

Rond Mahoen (een duivelse aanduiding voor de profeet Mohammed) ontstond de meeste commotie. Hij wordt omschreven als ­figuur die zich laat verleiden door aardse ­geneugten.

Hoe werd de roman destijds ontvangen?

Het boek gaat vooral de geschiedenis in als ‘gevaarlijk’: het zorgde voor controverse ­onder fundamentalistische moslims. De meeste aanstoot werd genomen aan de passage waarin Djibriel (naar de aartsengel Gabriel) van zijn geloof valt en zich te buiten gaat aan varkensvlees. In veel moslimlanden is de roman verboden. Ayatollah Khomeini riep op 14 februari 1989 een fatwa over Rushdie uit. De Iraanse regering verklaarde een jaar later het doodvonnis niet uit te voeren, maar conservatieve moslims zien een fatwa als onomkeerbaar. Rushdie gaat nog steeds zwaarbeveiligd door het leven. Veel westerse critici waren lovend over het boek, dat in de VS en Europa een bestseller werd.

Wie liet zich erdoor inspireren?

Wie durft? Verschillende uitgevers en vertalers van De Duivelsverzen werden bedreigd, ernstig verwond of vermoord.